Podział historii kolei żelaznych w Europie na epoki i okresy.
W celu ułatwienia życia modelarzom kolejowym i miłośnikom kolei z całej Europy Europejski Związek Modelarzy Kolejowych i Milosników Kolei MOROP opracował zestaw norm modelarskich NEM, które określają podział historii kolei w poszczególnych krajach europejskich na epoki, a epok na okresy. W zestawie norm NEM epoki oznaczane są kolejnymi liczbami rzymskimi, a występujące w nich okresy kolejnymi małymi literami łacińskimi. Ponieważ historia kolei żelaznej w samej tylko Europie jest bardzo szerokim zagadnieniem, uważam, że każda próba usystematyzowania wiedzy w tej dziedzinie jest ze wszech miar pożądana. Dlatego staram się stosować podział proponowany w tym zestawie norm do opisu historii europejskich kolei żelaznych.
Epoki kolejowe w Europie
| Epoka I | 1800-1925 | Budowa pierwszych linii kolejowych, rozwój parowozów, wiele kolei prywatnych i różnorodny tabor. |
| Epoka II | 1920-1950 | Ujednolicanie przepisów budowy i eksploatacji kolei, umowy określające sposób wymiany wagonów w ruchu międzypaństwowym (RIV, RIC), początki elektryfikacji kolei, początki sygnalizacji świetlnej. |
| Epoka III | 1945-1970 | Odbudowa powojenna i rozwój nowoczesnego taboru, przechodzenie z trakcji parowej na elektryczną i spalinową. |
| Epoka IV | 1965-1990 | Koniec eksploatacji trakcji parowej, wprowadzenie międzynarodowego systemu numeracji wagonów. |
| Epoka V | 1985-2010 | Powstanie sieci kolei dużych prędkości, malowanie reklam na taborze kolejowym, początek liberalizacji dostępu prywatnych operatorów do sieci kolejowej, przekształcenie kolei państwowych w spółki akcyjne z podziałem na spółki zarządzające infrastrukturą i spółki przewozowe, często oddzielnie dla przewozów osobowych i towarowych. |
| Epoka VI | 2005- | Obok kolei tradycyjnych powstaje wielu przewoźników bez własnej infrastruktury, którzy specjalizują się w przewozach osobowych i/lub towarowych o zasięgu krajowym lub międzynarodowym, i posiadają własny tabor. Przystosowanie 12-cyfrowego schematu numerowania taboru UIC do nowych warunków. Zamiana dotychczasowych umów międzypaństwowych (RIC, RIV, etc.) na nowe europejskie regulacje (OTIF, TSI). Likwidacja organizacji wspólnego parku wagonów (EUROP, OPW). Łączenie krajowych linii dużych prędkości w ogólnoeuropejską sieć. Zmniejszanie ruchu towarowego, modernizacja urządzeń ładunkowych w celu zwiększenia ich przepustowości. Przewozy osobowe głównie za pomocą dużych zespołów trakcyjnych, a towarowe głównie całymi pociągami. |
Źródła: MOROP NEM800 Eisenbahn-Epochen
Epoki i okresy kolejowe w Polsce.
| Epoka I | 1842-1918 | Pierwsze linie kolejowe na ziemiach polskich. Budowa kolei przez prywatne przedsiębiorstwa. Tworzenie zarządów państwowych. |
| Okres a | 1842-1871 | Budowa pierwszych linii kolejowych (Wrocław-Oława, Kolej Warszawsko-Wiedeńska, Kolej Krakowsko-Górnośląska). Spółki akcyjne. |
| Okres b | 1871-1918 | Róznorodność taboru. Upaństwawianie linii kolejowych. |
| Epoka II | 1918-1945 | Przejmowanie kolei od państw zaborczych. Organizacja polskiego kolejnictwa. Przebudowa sieci kolejowej (budowa nowych linii). Polskie konstrukcje taboru. Początek trakcji elektrycznej. |
| Okres a | 1918-1926 | Okres ustalania się granic Polski i odbudowy taboru. Przejmowanie taboru państw zaborczych pod zarząd polski. |
| Okres b | 1926-1939 | Utworzenie Polskich Kolei Państwowych. Oznaczenia taboru z orłem w koronie i znakiem PKP. Budowa pełnostalowych wagonów osobowych polskiej konstrukcji (1928). Ujednolicenie oznaczeń taboru (1930). Pojawiają się wagony spalinowe do ruchu pasażerskiego (1934). Pierwsze lokomotywy elektryczne (1936). |
| Okres c | 1939-1945 | II Wojna Światowa. Włączenie kolei na terenie dawnych Prus do zarządu kolei niemieckich DRG, a pozostałych kolei do zarządu Kolei Wschodnich na terenie Generalnej Guberni. |
| Epoka III | 1945-1968 | Odbudowa kolei po zniszczeniach wojennych. Produkcja nowych typów taboru. Odbudowa trakcji elektrycznej. Wprowadzenie trakcji spalinowej. |
| Okres a | 1945-1951 | Nowe typy parowozów razem z parowozami pochodzenia wojennego i zakupionymi w Ameryce. Budowa nowych wagonów i użytkowanie wagonów pochodzenia wojennego. Orzeł na oznaczeniach traci koronę. |
| Okres b | 1951-1956 | Polskie konstrukcje wagonów. Dalsza rozbudowa trakcji elektrycznej. Pierwsze spalinowozy konstrukcji polskiej. Wprowadzenie nowych oznaczeń wagonów towarowych (1951). |
| Okres c | 1956-1968 | Koniec produkcji parowozów. Likwidacja trzeciej klasy w wagonach pasażerskich (1956). Koniec umieszczania orła na wagonach. Rozpoczęcie stosowania ogrzewania elektrycznego w wagonach osobowych (1957). Calkiem nowe rozmieszczanie oznakowań na wagonach pasażerskich (1958). Wprowadzenie wagonów piętrowych (1959). Początki produkcji dalekobieżnych wagonow polskiej konstrukcji z rodziny Y w standardzie UIC (1964). |
| Epoka IV | 1968-1989 | Wprowadzenie numeracji zgodnej ze standardem UIC. Intensywna elektryfikacja szlaków. Wycofywanie trakcji parowej. Czas największych przewozów towarowyych w historii PKP. |
| Okres a | 1968-1974 | Lokomotywy wyposażone w duże latarnie. Wprowadzenie oznaczeń taboru zgodnego z UIC (1968). Podwójne oznaczenia wagonów towarowych. |
| Okres b | 1974-1980 | Największa ilość przewozów w historii PKP 1977-1978. Budowa Centralnej Magistrali Kolejowej. Bardzo intensywna elektryfikacja szlaków na PKP. Budowa wagonów osobowych UIC-Z2 poskiej konstrukcji (1980). |
| Okres c | 1980-1989 | Czas stagnacji. |
| Epoka V | 1989- | Restrukturyzacja PKP. Spadek inwestycji na kolei. Powiększanie przepustowości szlaków. Dopuszczenie przewoźników prywatnych do sieci PKP. |
| Okres a | 1989-2001 | Wprowadzenie nowych wzorów malowania wagonów pasażerskich na PKP. Żółte malowanie lokomotyw. Lubuska Kolej Regionalna. Pociągi EC i IC. Budowa pierwszych wagonów UIC-Z1 polskiej konstrukcji. Nowe konstrukcje polskich szynobusów. |
| Okres b | 2001- | PKP Spółka Akcyjna. Prywatni przewoźnicy. Prywatyzacja kolei wąskotorowych. Wprowadzenie nowego malowania wagonów pasażerskich w spółce PKP-Intercity (2003). |
Źródła: MOROP NEM825 PL Eisenbahn-Epochen in Polen
